Prof. Dr. Mahmut BAYIK - Kan Hastalıkları

Bağışıklık Sistemi

Bağışıklık Sistemi

Kan yapımını anlatırken ağırlığı myeloid kola (eritrosit, lökosit ve trombositleri yapan kol) verdim. Ancak kök hücreden kaynaklanarak çoğalan bir de lenfoid kol vardır. Lenfoid kol bağışıklık sisteminin temel hücreleri olan lenfositleri oluşturur. Lenfositler fonksiyonlarını başlıca iki mekanizma ile yaparlar. Bunlardan birisi yabancı hücreyi tanıma, ona direkt olarak yapışarak çeşitli salgılarıyla onları yok etmektir. Bu grup lenfositler T lenfositleri olarak bilinirler. Bu mekanizma ile yürütülen bağışıklık sistemi, hücresel immünite olarak bilinir. Diğer mekanizma ise B lenfositleri tarafından yürütülür. Burada yabancı hücreye ait yabancı moleküler yapılar (antijen) yine bağışıklık sistemine ait özelleşmiş hücreler tarafından hazırlanarak B lenfositlerine tanıtılır. Bu tanıma işleminden sonra B lenfositleri bu yabancı moleküler yapıya karşı antikor denilen salgılar salarlar. Bu salgılar yabancı hücreye yapışarak onların ya doğrudan doğruya veya bağışıklık sistemine ait özelleşmiş diğer hücreler tarafından yok edilmesine yararlar. Bu tür bağışıklık sistemine de humoral immünite denilir. Kan yapan kök hücrenin lenfoid kolu bu hücreleri yapar. Bu sırada T lenfositleri yabancı hücreyi tanımak fakat bu arada kendine ait yapıları kollamak ve onları yabancıdan ayırmak için ve fonksiyonları sırasında işin dozunu kaçırmadan nerede duracağını kontrol edecek hücre alt gruplarını da oluşturmak için eğitimden geçirilirler. Bu eğitimin yeri timus’tur. Timus özellikle anne karnındaki bebeğin gelişme döneminde çok büyük olan sonraki dönemlerde giderek küçülen, erişkin yaşlarda artık bir kalıntı haline dönen ve göğüs boşluğunda kalp’in önünde yer alan bir organdır. Sakatat olarak yendiğinde uykuluk diye bilinen organdır. Timus T lenfositlerinin özelliklerini kazanmaları için eğitildikleri üniversite’dir. Ancak bu üniversiteden mezun olduktan sonra görevlerini yapacak ehliyeti kazanabilirler. B lenfositleri ise lenf bezleri, barsak iç yüzü, deri altı, solunum yollarının iç yüzleri gibi vücudun yabancı yapılarla karşılaşabileceği tüm yerlere dağılmıştır. Yani lenfositlerin ilk yapım yeri kemik iliği olmakla beraber gelişimlerini sürdürdükleri evleri hemen tüm vücuttur. Bir kere yabancıyı antikorlar geliştirmek için hazırlıklarını yaparlar ve çoğalırlar. Lenfoid kolda bulunan hücrelerin kaynak aldığı ve ilk çoğaldıkları yer kemik iliği olmakla beraber bunların fonksiyonlarını yapmak üzere eğitilip olgunlaştıkları yerler çeşitlidir. Lenfositler işlerini yaparken çok büyük bir işbirliği halinde çalışırlar, değişik kademedeki fonksiyonlar için özelleşmiş hücreler vardır. Bu hücreler ya birbirleri ile direkt temas ederek veya sitokin adı verilen salgılarıyla haberleşirler. Bağışıklık sisteminin de kendi içinde son derece gelişmiş, hiyerarşik bir çalışma düzeni vardır. Bu düzeni bozucu sapmalar hastalık olarak karşımıza çıkar.

Bağışıklık sistemini görebilir miyiz?

Bağışıklık sistemi, çeşitli testlerle kontrol edilebilir. Örneğin çeşitli mikroplara karşı antikor yapabilme ve bunların miktarı, çeşitli yabancı moleküllere karşı hücresel yanıtlar deneylerle ölçülebilir. Lenfositlerin yapısal bozuklukları ile oluşan kanserleri de -aynen myeloid kolda olduğu gibi- hem görünümleri, hem lenf bezi içindeki yerleşimleri, hem üzerlerinde normalde bulunmaması gereken yapıları taşımaları, hem de kromozom anormalliklerinin varlığının saptanması gibi metotlarla saptamak mümkündür. Bu amaçla lenfositlerin bir sürü evinden en önemlilerinden birisi olan lenf bezleri cerrahi olarak çıkarılarak incelenebilir. Lenf bezi biyopsisi denilen bu işlemden sonra doku hem mikroskop altındaki görünümü, hem hücrelerin üzerinde taşıdıkları işaretlerin saptanması, hem de çeşitli kromozom anormalliklerinin tespiti gibi işlemlerden geçirilerek bozukluğun hangi kademeden kaynak aldığı ne tür bir bozukluk olduğu, buna göre hastalığın huyu, davranış şekli anlaşılabilir.
Şimdi gelelim bu normal düzendeki sapmalara

DİĞER MAKALELER

Bir doktor hastasını nasıl değerlendirir?

Hastası doktor için kutsaldır. Hasta olan kişi canı ile ilgili bir sorun nedeniyle yardım almaya gelmiş birisidir. Devamı

Toplar Damarda Pıhtı Oluşması

Derin ven trombozları bilhassa yaşlı insanlar arasında sık rastlanan bir sağlık problemidir. Yaşlılarda gençlere göre on kat fazla görülür. Devamı

Kanama ve pıhtılaşma bozuklukları

Kan, vücudumuzda oksijen, besinler, hormonlar, mineraller, atıkların taşındığı sıvı ulaştırma yoludur. Devamı